PAFERE

PAFERE organizuje konferencje naukowe, obozy językowo-ekonomiczne dla młodzieży, zaprasza do Polski amerykańskich ekonomistów, wydaje książki i tłumaczy rocznie dziesiątki artykułów promujących własność prywatną i wolną gospodarkę. Polsko-Amerykańska Fundacja Edukacji i Rozwoju Ekonomicznego (PAFERE) korzysta jedynie z prywatnych środków swoich darczyńców. Mimo to od wielu lat edukuje Polaków z zakresu ekonomii wolnorynkowej.

– Nasza pierwsza konferencja odbyła się w październiku 2003 roku w Krakowie. Dzięki p. Stanisławowi Michalkiewiczowi i krakowskiej grupie członków UPR z p. Stanisławem Żółtkiem i Zbigniewem Zarywskim (z Tarnowa) na czele, stała się ona wielkim sukcesem: uczestniczyło w niej ok. 120 osób, w tym czterech profesorów ekonomii z USA. Efektem konferencji była deklaracja „Przypomnienie podstawowych wskazań gospodarczych”, podpisana przez ponad stu jej uczestników oraz książka „Etyka a rozwój gospodarczy”, stanowiąca zbiór referatów wygłoszonych w jej trakcie. Dziś, na organizowane przez naszą Fundację konferencje, prowadzimy wcześniejsze zapisy, gdyż chętnych często jest więcej niż miejsc na sali – opowiada Jan Michał Małek, założyciel oraz honorowy prezes PAFERE.

Małek wyemigrował z komunistycznej Polski z końcem lat 50. Jako inżynier chemii i pracownik przemysłu nie chciał dłużej żyć w ustroju, który nie tylko zniewala, ale przede wszystkim próbuje centralnie sterować gospodarką i pozbawia ludzi własności prywatnej. Nie mogąc wytrzymać socjalizmu, ucieka z Polski. Początkowo do Francji, a potem do Stanów Zjednoczonych, gdzie na własne oczy przekonuje się o wyższości kapitalizmu nad socjalizmem.

– Działalność na rzecz edukacji ekonomicznej Polaków przyszła mi na myśl, gdy zaczął się walić system komunistyczny w Polsce. Wielu zadawało sobie wówczas pytanie: obalimy komunę, ale co dalej. Wydawało mi się, że Polsce będzie potrzebny jakiś spójny program gospodarczy. Chciałem, aby opierał się on na sprawdzonym wzorcu, czyli amerykańskim kapitalizmie, który spowodował taką eksplozję dobrobytu. Zacząłem od tłumaczenia książki Ludwiga von Misesa Mentalność antykapitalistyczna, której wydanie po polsku sfinansowałem – opowiada Jan Małek.

Lata dziewięćdziesiąte to współpraca z różnymi raczkującymi wówczas inicjatywami. W Lublinie przez kilka lat dość prężnie działał Instytut Liberalno-Konserwatywny (blisko 15 książek absolutnej klasyki wolnorynkowej), zaś w Krakowie powstaje wydawnictwo Arcana, które za sprawą Małka zaczyna publikować kolejne dzieła Misesa, a także książki o podstawach kapitalizmu.

Przychodzi wreszcie 2000 rok i powstaje Polish-American Foundation for Economic Research & Education, niezależna i całkowicie prywatna fundacja stawiająca sobie za cel promowanie w Polsce podstaw kapitalizmu i własności prywatnej. Mottem działalności jest hasło: „Przykazanie «nie kradnij» to najważniejszy imperatyw gospodarczy. Stosowanie się do niego, zarówno przez władze, jak i przez obywateli, jest podstawowym warunkiem optymalnego rozwoju gospodarczego i dobrobytu”.

W pierwszej połowie lat dwutysięcznych działalność fundacji nadal skupia się głównie na finansowaniu tłumaczeń książek oraz zapraszaniu zagranicznych gości do Polski. Wśród zaproszonych byli m.in. prezes jednej z największych wolnorynkowych fundacji w USA, dr Alejandro A. Chafuen, ksiądz Robert A. Sirico z Acton Institute w stanie Michigan czy wreszcie dwukrotny premier Estonii Mart Laar.

W 2005 roku o działalności fundacji decydował głównie założyciel. Postanowił jednak, że coraz większą rolę zaczną odgrywać w Fundacji młodzi ludzie, którzy mają pomysły i chce im się robić coś dobrego dla Polski i idei. Od tego czasu następuje coraz szybszy rozwój Fundacji. Powstaje strona internetowa fundacji www.pafere.org. Można tam znaleźć kilkaset artykułów z każdej dziedziny życia gospodarczego. Jest to kopalnia wiedzy ekonomicznej.

W 2007 roku zarejestrowana zostaje w Polsce Polsko-Amerykańska Fundacja Edukacji i Rozwoju Ekonomicznego, niezależna od amerykańskiej PAFERE w sensie formalno-prawnym, ale finansowana przez nią i połączona unią personalną. Wiceprezesem polskiej PAFERE został Paweł Toboła-Pertkiewicz, młody dziennikarz i zarazem prywatny przedsiębiorca, który już wcześniej pomagał przy okazji imprez organizowanych pod szyldem PAFERE.

– Pan Paweł skompletował sobie zespół młodych ludzi i pod jego kierunkiem Fundacja z roku na rok, a nawet z miesiąca na miesiąc, rozwija się. Nasze przesłanie dociera do szkół, uniwersytetów, polityków, duchownych – mówi Małek. – W ciągu trzech lat zorganizowaliśmy prawdziwe tourneé po Polsce dziesięciu naukowcom z USA. Bywało, że mieli po cztery wykłady dziennie! Prowadzili je zarówno w liceach jak i na uniwersytetach w wielu miastach Polski. Bardzo często było tak, że po wykładzie ludzie podchodzili do nas i dziękowali, że zorganizowaliśmy wykład o ekonomii wolnorynkowej, gdyż wcześniej niewiele na ten temat wiedzieli, a jeśli nawet coś wiedzieli, to były to często mity, a nie rzetelna wiedza – mówi Toboła-Pertkiewicz.

– Od 2008 roku organizujemy kolejne edycje konkursu na najlepsze prace magisterskie z dziedziny ekonomii. Chodzi o to, aby promować wartościowe prace, które często stanowią zupełnie nieznany obszar badawczy lub podsuwają rządzącym gotowe programy naprawy państwa i gospodarki – mówi Konrad Rajca, kolejny młody człowiek w fundacji. Rajca odpowiada za konkursy. Konkursy, gdyż oprócz MAGISTRA PAFERE, czyli konkursu na najlepsze prace magisterskie, Fundacja ogłosiła również konkurs na najlepszy film promujący przestrzeganie własności prywatnej.

Warto dodać, że nagrody dla zwycięzców są niezwykle cenne. – Zwycięska praca konkursu wydawana jest w formie książki, ponadto laureaci otrzymują nagrody pieniężne oraz zestawy książek – dodaje Rajca.

Fundacja PAFERE współpracuje z wieloma ośrodkami wolnorynkowymi w Stanach Zjednoczonych. Są to Acton Institute, CATO Institute, ATLAS Economic Foundation, Foundation for Economic Education, czy Laguage of Liberty Institute, z którym wspólnie przygotowuje unikatowe na skalę światową obozy dla młodzieży podczas których oprócz nauki języka angielskiego, młodzi ludzie poznają tajniki przedsiębiorczości, podstawy ekonomii oraz filozofii. Liberty Camp zgromadził w ub. roku kilkunastu studentów z sześciu krajów! W tym roku Fundacja spodziewa się nawet 30 studentów.

Współpraca z amerykańskimi ośrodkami zaowocowała kolejnymi projektami. – Jesteśmy pionierami w Polsce, jeśli chodzi o promowanie idei wolnorynkowych za pomocą filmów. Przetłumaczyliśmy np. dwa filmy dokumentalne wyprodukowane przez Acton Institute: „Narodziny wolności” opowiadający o walce na przestrzeni wieków o ludzką wolność, a także „Powołanie przedsiębiorcy” ukazujący pozytywną rolę ludzi biznesu w naszym świecie. Filmy są pokazywane w szkołach i na uniwersytetach, podczas konferencji organizowanych przez PAFERE.

– Mamy za sobą liczne konferencje dotyczące przedsiębiorczości. Oprócz pokazu filmowego występują na nich przedsiębiorcy. Opowiadają o tym jak wygląda prowadzenie biznesu w Polsce, czy warto było podjąć wyzwanie, czy jest to zwykły zawód czy raczej powołanie. Występują u nas przedsiębiorcy, którzy nie dorobili się na kontraktach rządowych czy dzięki znajomościom, lecz dzięki swojej pracy, wysiłkowi i wielu wyrzeczeniom. Taki obraz biznesmana jest nam bliższy aniżeli obraz na podobieństwo Kulczyka czy Krauzego – twierdzi Toboła-Pertkiewicz.

– Dobrobyt powstaje z ciężkiej pracy, a nie z dotacji czy kradzieży. Niestety dziś w wielu przypadkach największym złodziejem okazuje się państwo, które zabiera przedsiębiorcom większą część wypracowanych przez nich dochodów. Aby Polska rozwijała się musi być silny sektor prywatny, tzw. drobny biznes. Gdy państwo nie tylko nie pomaga, np. przez niskie podatki, ale życie przedsiębiorcom wręcz utrudnia, trudno liczyć na to, że młodzi ludzie będą zakładać firmy, a nasza gospodarka będzie doganiać zachodnią Europę – przekonuje Małek.

Rozwój Fundacji jest widoczny na każdym polu. W pierwszym okresie działalności stronę oglądało kilkaset osób miesięcznie. Dziś tyle ludzi ogląda stronę dziennie. Fundacja ma własny profil na Facebooku i własny kanał telewizyjny na portalu youtube, gdzie można znaleźć już kilkadziesiąt filmów (tutaj). Na stronie internetowej codziennie pojawiają się tłumaczenia i streszczenia komentarzy i analiz z amerykańskich serwisów. Z każdego numeru magazynu „The Freeman” wydawanego przez najstarszą wolnorynkową fundację w USA, FEE, tłumaczone są dwa najciekawsze artykuły.

– Myślę, że dziś nie ma liczącego się uniwersytetu w Polsce, czy kogoś zajmującego się zawodowo ekonomią, kto nie wiedziałby o istnieniu naszej Fundacji i naszym przesłaniu. Docieramy do młodzieży i to jest nasze główne zadanie. Pamiętamy bowiem, że takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie – dodaje Paweł Sztąberek, zajmujący się stroną internetową.

Jakie są dalsze plany Fundacji? – Wolności gospodarczej w Polsce z biegiem lat wcale nie ma więcej. Wręcz przeciwnie; coraz więcej mamy interwencjonizmu, coraz mniej wolnego rynku i wolnej przedsiębiorczości, podatki wciąż pną się górę, więc pracy przed nami jest co niemiara – mówi Toboła-Pertkiewicz.

Jan Małek, założyciel i prezes, z dotychczasowych osiągnięć i pracy Fundacji jest zadowolony. – Młodzi ludzie, którzy na co dzień działają, wykonują bardzo cenną pracę. Efekty są widoczne również po liczbie darowizn przekazywanych na konto fundacji – mówi Małek. Kilka lat temu był właściwie jedynym sponsorem Fundacji; dziś te proporcje ulegają zmianie. PAFERE ma coraz większą liczbę stałych darczyńców, którzy co miesiąc wpłacają po kilka lub kilkanaście złotych. Na PAFERE można także przekazać 1 proc. płaconego przez siebie podatku.

Fundacja ma w swoim statucie zastrzeżone, że nie pobiera żadnych pieniędzy pochodzących z budżetu państwa poza zwolnieniami podatkowymi. – Walczymy o to, aby państwo zabierało podatnikom jak najmniej pieniędzy. Byłoby zatem nieuczciwe z naszej strony, gdybyśmy z jednej strony głosili hasła o jak najmniejszej ingerencji państwa w gospodarkę, a jednocześnie ustawiali się w kolejce po państwowe pieniądze – mówi Sztąberek. Zarówno Polacy w kraju, jak i mieszkający poza granicami ojczyzny, np. w Stanach Zjednoczonych, mogą pomóc w edukacji ekonomicznej Polaków (szczegóły tutaj)

Na początku 2016 roku prezesem PAFERE został Jan Wojciech Kubań, doświadczony polski przedsiębiorca i menadżer, z zamiłowania naukowiec i nauczyciel, wieloletni orędownik wolności gospodarczej. Wspólnie z pracującymi dla Fundacji młodymi ludźmi, przy Państwa akceptacji i wsparciu, chce dalej rozwijać edukacyjną działalność PAFERE. – Naszymi głównym założeniami muszą być prostota przekazu i ponadczasowość, do których zaliczamy stwierdzenie, że „Podstawą chrześcijańskiej myśli ekonomicznej winny zawsze być Przykazania Dekalogu “Nie pożądaj cudzego !” i “Nie kradnij!”, których nieprzestrzeganie, zwłaszcza przez państwo, jest źródłem bądź istotą poważnych problemów i kryzysów gospodarczych”, tak by można było powiedzieć, że Fundacja „coś po sobie zostawiła dla przyszłych pokoleń” – podkreśla nowy prezes PAFERE. Jednym ze sztandarowych projektów rozwijanych przez prezesa PAFERE jest BIBLIOTEKA RZĄDZĄCYCH I RZĄDZONYCH (BRIR). Celem tej serii krótkich książeczek jest wyjaśnienie społeczeństwu kluczowych mechanizmów związanych z rządzeniem państwem i rozprawienie się z mitami dotyczącymi gospodarki i polityki. Obok dzieł klasyków myśli wolnościowej (np. Ludwiga von Misesa) PAFERE wydaje książki autorów bardziej „współczesnych” (np. Johna Bagota Glubba), a także wyjątkowo wartościowych, ale praktycznie nieznanych polskiemu Czytelnikowi (np. Anatolija Fiedosiejewa). Niektórzy z powodzeniem debiutowali pod szyldem PAFERE (np. Joanna Lampka). Wszystkie z wydanych przez PAFERE książek są dostępne w wersjach elektronicznych a niektóre również w postaci audiobooków. Są to w pełni wartościowe publikacje, pobudzające intelektualnie, pisane możliwe prostym językiem. Pobierając e-książkę można przekazać dobrowolną dotację na rzecz PAFERE, która zostanie przeznaczona na przygotowanie kolejnych książek i ich wysyłkę. Wersje papierowe przekazujemy nieodpłatnie nauczycielom, bibliotekom, ludziom kultury, a także dziennikarzom oraz politykom. Można je także nabyć w zaprzyjaźnionych z nami księgarniach…. To tylko jeden z wielu projektów edukacyjnych realizowanych przez PAFERE. O większości informujemy na bieżąco na pafere.org.