Dlaczego nauczyciele sądzą, że są lepsi od pracowników handlu?

PAFERE WIDEO

„Nauczyciele, odczepcie się od kasjerów” – tymi słowami Beata Salamon zareagowała na opinie że „to skandal, aby pracownik na kasie zarabiał więcej niż nauczyciel”. Pani Beata skończyła studia pedagogiczne, pracuje w sklepie i prowadzi blog „Jestem kasjerem”. Zapraszamy do lektury wywiadu, którego udzieliła Fundacji PAFERE.

Marcin Janowski: Podczas niedawnego strajku nauczycieli do mediów przebił się Pani apel internetowy, w którym poprosiła Pani, aby nauczyciele „odczepili się” od kasjerów. Co skłoniło Panią do napisania tych słów w blogu internetowym?

– Nie ma co ukrywać, że niemalże zewsząd dochodziły do mnie wypowiedzi nauczycieli, które często były obraźliwe. Często nauczyciele dopatrywali się niesprawiedliwości, porównując swój zawód do zawodu kasjera i z wielkim żalem oznajmiali wszystkim, że to jest niedopuszczalne, aby kasjerzy zarabiali więcej niż nauczyciel. Na początku nie reagowałam, chociaż wiadomo w środku emocje aż buzowały. Zupełnie przypadkiem natknęłam się na komentarz, który przelał czarę goryczy. Wpadłam na pomysł, żeby wykorzystać blog do podjęcia tego tematu. I tak powstał wpis „Nauczyciele proszę odczepcie się od kasjerów!”, z którego jestem bardzo zadowolona, tym bardziej, że dotarł on także do wielu nauczycieli. Niektórzy oczywiście zareagowali na niego złością, ale byli i tacy, którzy w wiadomości prywatnej przyznali rację i wyrazili niechęć do przybranej przez nauczycieli formy strajku.

– Zawód nauczyciela jest w Polsce jedną z reglamentowanych profesji, do której wstęp stał się bardzo utrudniony. Wielu ludzi narzeka, iż o tym, czy ktoś znajdzie pracę w szkole decydują nie tyle kompetencje co prywatne koneksje. Do tego dochodzi kryzys demograficzny i likwidacja placówek szkolnych. Pewnie zna Pani doskonale tę sytuację, bo jako absolwentka studiów pedagogicznych, zarabia Pani na życie pracą w sklepie?

– Akurat to, że pracuje w handlu jest moim wyborem. Proszę zauważyć, że nie wszyscy pracują w swoim wyuczonym zawodzie. Często jest to świadomy wybór, czasami przypadek, a jeszcze innym razem sytuacja, o której Pan wspomniał – czyli utrudniony dostęp do danego zawodu. Może tak być rzeczywiście, że nauczyciele zdobywają pracę wyłącznie po znajomości. Ale nie wolno nam też uogólniać. Warto podkreślić, że powstało bardzo sporo prywatnych placówek, które chętnie zatrudniają absolwentów pedagogiki. Tam także można spełniać się jako nauczyciel i zdobyć doświadczenie. To także może pomóc w późniejszym zdobyciu pracy w państwowych placówkach, bo nie ukrywajmy – dzisiejszy pracodawca niezależnie kim, by nie był stawia mocny nacisk na doświadczenie. Warto też podkreślić fakt, że zawód nauczyciela, podobnie zresztą jak kasjera, to zawód mocno sfeminizowany. Dlatego wiele kobiet robi sobie przerwę w pracy na czas ciąży, później macierzyństwa. To kolejna szansa dla osób, które pragną pracować w szkole. Umowy na zastępstwo często mogą stanowić szansę na coś więcej, jeżeli tylko ktoś się sprawdza w tym, co robi. Nagle okazać się może, że uda się wyłuskać nowy etat… znam takie przypadki.

– Czytając internetowe komentarze niektórych nauczycieli, można zauważyć iż część z nich uznaje siebie za lepszych od ludzi zatrudnionych w handlu lub pracujących fizycznie. Skąd bierze się to, głęboko zakorzenione w Polsce, uznawanie pracy w sklepie lub na budowie za pracę gorszą od tej wykonywanej przez urzędników czy nauczycieli?

– Dobre pytanie… ja sama zaczęłam się nad tym zastanawiać, bo nie rozumiem takiej kategoryzacji. Oczywiście, nie można odbierać prestiżu pewnym zawodom, zwłaszcza gdy wymagają one ogromnego wysiłku intelektualnego – mam na myśli np. prawników, sędziów. Jednak nie zwalnia to nikogo od tego, aby szanować wszystkich i traktować jednakowo. W końcu za każdym zawodem stoi po prostu człowiek, a to czy jest on lepiej lub gorzej wykształcony niewiele może o nim powiedzieć. Niejednokrotnie osoba, która wręcz nad wyraz emanuje swoim wykształceniem – niczym innym nie może zabłysnąć. Ktoś może być wykształcony dobrze w jednej dziedzinie i mieć na to papierek, ale to nie sprawi że będzie erudytą. I odwrotnie – znam osoby bez wykształcenia, których los potoczył się tak, a nie inaczej, a ich poziom wiedzy ogólnej niejednokrotnie mnie samą zaskakuje i wprawia w zakłopotanie. Dlatego już dawno temu przestałam myśleć takimi kategoriami o ludziach. Staram się ich nie oceniać przez pryzmat wykonywanego zawodu. Prawdą jednak jest, że w Polsce tkwią pewne stereotypy, które są mocno zakorzenione i ciężko z nimi walczyć. Jeżeli jednak nie będziemy próbować podejmować takiej walki, to nie zmieni się nic. Należy o tym mówić głośno, a już sami nauczyciele powinni o tym mówić najgłośniej. W końcu to oni kształtują młode pokolenia i to oni przekazują wartości, które raz zasiane – dają owoce na całe życie. Nauczyciel, który bezwiednie wypisuje w komentarzach herezje typu: „Nauczyciele to klasa średnia, dlatego powinni zarabiać więcej od fizycznego” – w mojej opinii minął się z powołaniem. Każdy zawód ma inną specyfikę i powinien być wynagradzany zgodnie z włożonym wysiłkiem. Nauczyciele mają problem z tym, że stawki w handlu czasami (podkreślam słowo czasami) są wyższe niż w oświacie. W ich mniemaniu w handlu pracują same półgłówki, w związku z tym absolutnie nie powinni oni tyle zarabiać. I to jest chora sytuacja. Nie rozumiem, jak absolwent pedagogiki, może w tak skrajny sposób kogoś oceniać. Gdzie podziały się: tolerancja, otwartość, zrozumienie, empatia? Podstawowe wartości, którymi powinien kierować się pedagog. Strajk, strajkiem – niech walczą o reformę edukacji, ale niech raz na zawsze przestaną wysnuwać bezpodstawne argumenty i skupią się na prawdziwej walce. Póki co, w mojej ocenie zgubiła ich pazerność.

– Zaliczanie nauczycieli do „klasy średniej” jest absurdem, bo nauczyciele to przeważnie ludzie żyjący z pracy najemnej w sferze budżetowej. Podczas gdy tzw. klasę średnią stanowią przedsiębiorcy oraz ludzie wykonujący wolne zawody. Z drugiej strony profesja nauczyciela to relikt realnego socjalizmu, który w Polsce obwarowano reglamentacją prawną ograniczającą dostęp do zawodu. Sam mam znajomych z doktoratami, którzy wykładali na uczelni, ale zgodnie z polskim prawem nie wolno im uczyć w liceum ogólnokształcącym. Czy nie sądzi Pani, że należy otworzyć szerszy dostęp do zawodu nauczyciela?

– Dokładnie tak. Dobrze ujęte – relikt socjalizmu. Chyba każdy ma świadomość, że nauczyciel dawniej znaczył dużo więcej niż aktualnie. Kiedyś nauczyciel z prawdziwego zdarzenia miał posłuch, był szanowany. Aktualnie przyszło nam żyć w trudnych czasach, bo i młodzież mająca dostęp do różnych mediów, często wybiera inne priorytety niż sama nauka. Chyba nie chciałabym też zabierać głosu w tak ważnych kwestiach, jak kwestie prawne. Zgodzę się natomiast, że taka sytuacja, o której Pan wspomina wydaje się absurdalna. Jednak myślę też, że gdyby prawo umożliwiało nauczanie takim osobom również w szkołach, wielu nauczycieli podniosłoby głos w tej sprawie, bo zostałoby wypartych przez tych bardziej wykształconych. Czy nie doszłoby do kolejnej absurdalnej sytuacji, w której to osoby z tytułem mgr nagle tłumnie zdobywałyby tytuł dr i to nie z pobudek naukowych, a czysto materialnych?

– Po tegorocznym strajku nauczycieli pojawiło się wiele komentarzy mówiących, że nauczyciele na własne życzenie zniszczyli zawodowy etos i pokazali się zwykłym ludziom jako kolejna grupa zawodowa pragnąca żyć lepiej za pieniądze podatników. Co Pani sądzi o tych głosach?

– Każdy na swój sposób obserwował kolejne dni strajku i chcąc – nie chcąc, każdy wyrobił sobie jakieś zdanie na ten temat. To, co mnie osobiście zdenerwowało, to fakt, że już w 2-3 dniu strajku, nauczyciele wypowiadali się o tym, że obdarto ich z godności i że po jego zakończeniu nie będą tymi samymi nauczycielami, co kiedyś. W mojej ocenie zbyt wcześnie wysnuli takie opinie, bo to pokazało społeczeństwu, że oni sami wcale nie wierzą jakoś mocno w ten strajk. Nie ma co ukrywać, że nauczyciele to pracownicy budżetowi i ich pensje w oczywisty sposób są realizowane z rąk podatników. Dlatego jest wielu przeciwników tego strajku, tym bardziej, że głównym postulatem były podwyżki i to wcale nie małe. Ludzie chcieli się dopatrzeć czegoś więcej, jakiejś walki o wyższe dobro – i tego w mojej ocenie zabrakło. Myślę, że strajk to wymiana kompromisów, a nauczyciele przybrali zbyt autorytarną formę, która wywołała wiele negatywnych opinii.

Dotarła do mnie też taka opinia nauczyciela, który otwarcie mówił o niesprawiedliwości, bo rząd przyznał emerytom dodatkową emeryturę, a nauczycieli odesłał z kwitkiem… Mam wrażenie, że ich postawa jest taka, że im się po prostu z góry wszystko należy. To bardzo kłuje w oczy.

– Dziękujemy za rozmowę.  

Link do komentarza „Drodzy nauczyciele proszę, odczepcie się od kasjerów”

Przedziwna jest natura ludzka: czcimy morderców i złodziei, a nie szanujemy tych, z owoców pracy których bezpośrednio korzystamy.
Hellenistyczny ideał enkyklios paideia stał się z biegiem czasu podstawą do wyodrębnienia kanonu siedmiu „sztuk wyzwolonych” (artes liberales). Wedle encyklopedycznej definicji stanowiły one zespół umiejętności, których wykonywanie nie przynosiło ujmy człowiekowi wolnemu, w przeciwieństwie do sztuk z zakresu rzemiosła, które, ponieważ wymagały pracy fizycznej, uważane były za niższe (artes serviles, artes sordidae).
W skład sztuk wyzwolonych weszły gramatyka, retoryka, dialektyka oraz geometria, arytmetyka, astronomia i muzyka. […]
Już na wstępie warto zwrócić uwagę na jeden wspólny rys owych umiejętności, który jest wyraźnie widoczny w łacińskiej nazwie artes liberales {sztuki wyzwolone} i skutkuje ich przeciwstawieniem grupie artesnazywanych serviles {servile łac. – niewolniczych, usługowych} czy sordidae{sordidus łac. – brudny, niechlujny, parszywy, trywialny}. Stanowi go rozróżnienie między mathemata czyli tymi umiejętnościami, które nie wymagają pracy fizycznej, a technikai niższego rodzaju, związanymi z jakaś formą działalności rzemieślniczej. U źródeł tego podziału leży pierwotne, szerokie rozumienie techne w starożytnej Grecji oraz związana z nim niechęć Greków do wszelkiej produkcji umiejętnej, która wymagałaby pracy fizycznej. Takie rozumienie sztuki było przyczyną ambiwalentnego stosunku Greków do jej przedstawicieli, których cenili „za posiadana przez nich wiedzę, a zarazem gardzili nimi za to, że praca ich była rzemieślnicza, fizyczna, zarobkowa”.
[Ze wstępu Zbigniewa Nerczuka do książki „Sekstus Empiryk. Przeciw Uczonym”]