Szwajcaria czyli antykruchość

Jako ambasador Szwajcarii często jestem proszony o zaprezentowanie jakiejś skrótowej, magicznej formuły, która wyjaśnia przyczyny szwajcarskiego sukcesu. Pomimo, że moje odpowiedzi są różne w zależności od miejsca, inaczej bowiem odpowiadam w Asmarze (Erytrea), inaczej w Chartumie (Sudan), Jubie (Południowy Sudan), Hanoi (Wietnam), to jeśli chodzi o istotę sprawy zazwyczaj odwołuję się do trzech filarów.

Pierwszym filarem jest Stabilizująca Inkluzywność. Tym mianem Daron Acemoglu i James A. Robinson autorzy książki „Dlaczego Narody przegrywają” określili najważniejszy czynnik warunkujący sukces każdego narodu.

Nasze społeczeństwo oraz rządy na szczeblu federalnym, kantonalnym i lokalnym nie trzymają się kurczowo tej czy innej ideologii: wyznają bowiem ideę inkluzywności. W praktyce oznacza to, że partie polityczne będące z pozoru nieprzejednanymi wrogami zawierają trwające nieraz kilka dekad sojusze w ramach rządów koalicyjnych, skupiając się na rozwiązywaniu problemów społecznych i gospodarczych zamiast na niszczeniu swoich politycznych rywali.

Drugim filarem naszego sukcesu jest: Subsydiarność [1].

Decyzje muszą zapadać na właściwym szczeblu. Tylko te sprawy, które naprawdę mają zastosowanie do całego kraju powinny być regulowane na szczeblu narodowym. Jesteśmy przekonani, że prawdziwie zdecentralizowane państwa, wyznające ideę subsydiarności, są niczym ule z setkami lub nawet tysiącami komórek, w których konkretne rozwiązania są tworzone w odniesieniu do konkretnych problemów.

Tym, co czyni nasze państwo stabilnym społecznie oraz transparentnym (lub merytokratycznym) jest trzeci filar naszego sukcesu Trzeźwa Solidarność.

U podstaw naszej gospodarczej i społecznej stabilności leży idea Pokoju Społecznego. Od 1937 roku pracodawcy i pracownicy konsekwentnie negocjują swój udział w zyskach. Nasza Solidarność jest trzeźwa bowiem jest rozsądna ekonomicznie, a to dlatego, że system pomocy społecznej pojmujemy w kategoriach motywacji do pracy a nie zachęty do pobierania zasiłków.

Zapewne krytycy zarzucą mi, że są to oczywiste, ale raczej nudne informacje, po czym zapytają: a z czego się bierze ta wspaniała, innowacyjna siła Szwajcarii?

Pomimo tego, że Szwajcaria jest z pozoru nudnym krajem, to Nassim Taleb (amerykański pisarz i autor „Teorii Czarnego Łabędzia”) nazwał ją najbardziej „antykruchym” państwem naszej planety. I wcale nie dlatego, że szwajcarskie banki są zbudowane z betonu, lecz z powodu nadzwyczajnej zdolności Szwajcarii do dokonywania zmian i ciągłej, choć trzeba to przyznać, niezbyt widowiskowej adaptacji do nowych wydarzeń i wyzwań.

Cieszę się, że mogę przedstawić innym Szwajcarię jako wzór innowacyjności do naśladowania. Wspierają mnie w tym tacy autorzy jak James Breiding („Swiss Made”), Wolfgang Koydl („Besserkönner”), wspomniany wyżej, ekstrawagancki Taleb, oraz najznamienitszy i najbardziej uznany naukowiec i ekspert w zakresie konkurencyjności, profesor Harvardu Michael E. Porter. Wszyscy oni podkreślają, że Szwajcaria wielokrotnie była liderem Światowego Indeksu Konkurencyjności Gospodarek.

Szwajcarski dobrobyt – powiedział w 2000 roku prof. M. Porter – jest rezultatem narodowej przewagi konkurencyjnej w, zaskakująco szerokim spektrum, jak na tak mały naród, zaawansowanych gałęziach przemysłu wytwórczego i usługowego.

16 lat później, jeśli popatrzymy na jakikolwiek międzynarodowy ranking, nasze państwo pozostaje w ścisłej czołówce szerokiego zakresu działań nakierowanych na przemysł i usługi. To właśnie ta zmienność i różnorodność czyni Szwajcarię tak konkurencyjną i wytrzymałą.

Dlaczego tak dużo mówię o antykruchości? Ponieważ w dzisiejszym świecie ludzie władzy robią wszystko, by państwa były kruche:

• Jeśli prezydent Trump zajmie stanowisko przeciwko wolnemu handlowi, to zaszkodzi to krajom zorientowanym na eksport, jak choćby Chinom i Polsce
• Nasze demokracje nie stosują inkluzywności, lecz cierpią na „syndrom ekskluzywności”. Coraz więcej osób dzieli swych współobywateli na przyjaciół lub
  wrogów, nie próbując się z nikim dogadać
• Niestety największą gospodarką na świecie będzie wkrótce kraj rządzony przez jedną partię
• Demografia Światowa dostarcza powodów do niepokoju. Narody, które odniosły sukces nie posiadają wystarczająco dużo dzieci, podczas gdy upadające państwa
  lub  społeczeństwa przeżywają eksplozję nowych urodzeń.
• Czwarta rewolucja przemysłowa stworzy wiele nowych zawodów, lecz spowoduje jednocześnie, że wiele innych stanie się zbędnymi.

Patrząc na ten wydłużający się łańcuch możliwych lub prawdopodobnych trudności – spośród których wiele będzie przysłowiowymi Czarnymi Łabędziami [2] – my, Szwajcarzy i Wy, Polacy, lub lepiej – my, Europejczycy, musimy pracować dniami i nocami aby uczynić nasze gospodarki jak najbardziej antykruchymi. A antykruchość można osiągnąć poprzez zdolność do zmienności i ciągłą adaptację. Musimy nieustannie weryfikować nasze działania, odkrywać się na nowo jako indywidualni przedsiębiorcy, lokalni lub narodowi politycy, jako społeczeństwa, jako państwa, jako Europa. To da nam antykruchość – a więc możliwość stania się najbardziej różnorodnym, ekscytującym i kreatywnym kontynentem na świecie. Nie możemy stawiać sobie niżej poprzeczki.

Andrej Motyl

Autor jest ambasadorem Szwajcarii w Polsce. Powyższy tekst oparty jest na przedmowie napisanej przez Andreja Motyla do książki Joanny Lampki „Czy wiesz, dlaczego nie wiesz, kto jest prezydentem Szwajcarii?”.

Przypisy:
[1]. Subsydiarność to, według słownika języka polskiego, nieingerowanie przez jednostki wyższych szczebli w problemy jednostek niższych szczebli w przypadku możliwości rozwiązania tych problemów przez jednostki niższych szczebli. [przyp. PAFERE]
[2]. Wydarzenia o niskiej przewidywalności pociągające za sobą znaczne skutki – [przyp. PAFERE]