Ci, którzy postępują przezornie, dostosowując sposób wykorzystania czynników produkcji do zmian danych – to znaczy przedsiębiorcy i organizatorzy – opierają się w swoich kalkulacjach na cenach, płacach i stopach procentowych określonych na rynku. Dostrzegają różnice między bieżącymi cenami komplementarnych czynników produkcji a oczekiwanymi cenami produktów pomniejszonymi o rynkową stopę procentową i dzięki temu osiągają zysk. Funkcja stopy procentowej w kalkulacjach przedsiębiorcy jest oczywista. Wysokość stopy procentowej wskazuje, jak dalece można wycofać czynniki produkcji z zastosowań służących zaspokojeniu potrzeb w bliższej przyszłości, by przeznaczyć je na zaspokojenie potrzeb w odleglejszych okresach. Wskazuje też, jaki okres produkcji odpowiada w każdym konkretnym przypadku różnicy między współczynnikiem oceny dóbr teraźniejszych a takim współczynnikiem odnoszącym się do dóbr przyszłych. Powoduje, że przedsiębiorcy powstrzymują się od rozpoczęcia realizacji planów, których wykonanie nie odpowiadałoby ograniczonej ilości dóbr kapitałowych, które zapewniają oszczędności wszystkich ludzi.
Siła napędowa pieniądza przejawia się w szczególności właśnie w tym, że wywiera on wpływ na tę zasadniczą funkcję stopy procentowej. Zmiany siły nabywczej spowodowane czynnikami pieniężnymi mogą w określonych warunkach wpływać na rynek kredytów wcześniej niż na ceny towarów i usług. Wzrost lub spadek podaży pieniądza (w szerszym sensie) zwiększa lub zmniejsza podaż pieniądza oferowanego na rynku kredytów, a tym samym obniża lub podwyższa rynkową stopę procentową brutto, mimo że stopa procentu pierwotnego nie uległa zmianie. Jeśli dojdzie do takiej sytuacji, to wysokość stopy rynkowej różni się od tej, która wynikałaby ze stanu procentu pierwotnego i podaży dostępnych dóbr kapitałowych. Wtedy rynkowa stopa procentowa nie stanowi wskazówki w podejmowaniu decyzji przez przedsiębiorców, lecz utrudnia im kalkulację i odwodzi ich od podejmowania tych działań produkcyjnych, które służyłyby najlepszemu zaspokojeniu najpilniejszych potrzeb konsumentów.
Trzeba też pamiętać o innym istotnym czynniku. Jeżeli w pozostałych warunkach niezmienionych podaż pieniądza (w szerszym sensie) zwiększa się lub maleje, wywołując ogólną tendencję do wzrostu lub spadku cen, to musi się pojawić dodatnie lub ujemne ażio cenowe, co wpłynie na wysokość rynkowej stopy procentowej brutto. Jeśli jednak takie zmiany w relacji cenowej dotyczą najpierw rynku kredytów, to doprowadzą do odwrotnych zmian w konfiguracji rynkowych stóp procentowych brutto. Aby nastąpiło dostosowanie rynkowych stóp procentowych do zmian w relacji cenowej, konieczne jest pojawienie się dodatniego lub ujemnego ażio cenowego, podczas gdy w rzeczywistości stopy procentowe brutto spadają lub rosną. Jest to druga przyczyna tego, że ażio cenowe nie jest w stanie wyeliminować całkowicie skutków zmian w treści umów dotyczących odroczonych płatności, wynikających ze zmian relacji pieniężnej spowodowanych czynnikami pieniężnymi. Działanie ażio jest zbyt opóźnione w stosunku do zmian siły nabywczej, co właśnie wykazaliśmy. Jak widać, w określonych warunkach przeciwstawne siły ujawniają się na rynku wcześniej niż odpowiednie ażio cenowe.
